Geplande activiteiten

De Groeikracht-activiteiten voor het verbeteren van de onderzoeks- en verbetercultuur in het funderend onderwijs.

De verschillende fasen van de Groeikracht-werkwijze

De Groeikracht-werkwijze geeft scholen structuur en vrijheid bij het realiseren van een onderzoeks- en verbetercultuur en het verbeteren van het onderwijs.

De Groeikracht-werkwijze voeren we op deelnemende scholen in vier fasen uit

De werkwijze van Groeikracht bestaat uit vier fasen, conform het bij het Nationaal Groeifonds ingediende voorstel. Gedurende het pilotjaar zullen we met tien scholen de eerste drie fasen van de Groeikracht-werkwijze doorlopen waarbij de scholen een start maken met het uitbouwen (fase 4):

Proces tot deelname (3 tot 6 maanden vóór de start van het schooljaar)
Voorbereiding op school (1 tot 2 maanden bij de start van het schooljaar)
Aan de slag (3 tot 6 maanden na de start)
Uitbouwen (rest van het schooljaar en de volgende jaren, met begeleiding en daarna zelfstandig)

In onderstaand figuur geven we de fasen en onderdelen van de Groeikracht-werkwijze weer:

Fase 1: Proces tot deelname

We vergewissen ons ervan dat scholen die starten met Groeikracht over voldoende ambitie beschikken en dat zij aan de (start)voorwaarden voor impact voldoen.

De school kiest voor onze werkwijze en wij koppelen de school aan een expertcoach

De school kan binnen Ontwikkelkracht kiezen uit twee werkwijzen voor het creëren van een onderzoeks- en verbetercultuur.
Kiest een school voor de Groeikracht-werkwijze, dan wordt de school gekoppeld aan een expertcoach.

De expertcoach gaat kennismaken op school

De expertcoach maakt een afspraak met de school voor een intakegesprek. In dit gesprek maakt de schoolleiding en een aantal betrokken leraren kennis met de expertcoach. Het gesprek start daarna met de aanleiding voor het aanmelden van de school voor Groeikracht: het onderwijsthema dat de school wil aanpakken. Daarna kijkt de expertcoach of de school al een oplossingsrichting voor dat thema in gedachten heeft. Is dat het geval, dan zal de expertcoach de school aanzetten om goed te onderzoeken of de voorgestelde oplossing de meest passende is in de specifieke situatie van de school. Daarna bespreken zij hoe Groeikracht werkt en wat voor begeleiding wij bieden. Tenslotte bespreken zij de startvoorwaarden voor succesvolle deelname.

Na een succesvolle kennismaking organiseert de school een draagvlaksessie met het hele team

Succes boeken met Groeikracht vergt dat het hele schoolteam achter deelname staat. Daarom organiseert de school een draagvlaksessie met het hele schoolteam waarin het team zich uitspreekt over het al dan niet deelnemen aan Groeikracht. Deze sessie bereidt de expertcoach voor met de schoolleider en een aantal leraren. De schoolleider en de leraren leiden deze sessie, de expertcoach ondersteunt hen hierbij.

Als er draagvlak is komt de expertcoach langs voor de finale ‘intake’

In dit gesprek loopt de expertcoach met de schoolleider en een aantal leraren de checklist met startvoorwaarden door om samen te kijken of de school aan al deze voorwaarden voldoet. Daarna is hun deelname aan Groeikracht definitief.

Fase 2 Voorbereiding op school

We zorgen ervoor dat een intern team van schoolleiding en leraren op de school klaar is om met Groeikracht te starten

Benoemen schoolcoaches en vormen Groeikracht-team op school

De schoolleiding vraagt welke leraren de rol van schoolcoach voor het Groeikracht-traject op zich willen nemen. Het gaat daarbij om één schoolcoach per team van 4 tot 10 leraren. Deze schoolcoaches vormen samen met de schoolleiding het Groeikracht-team op school. Samen begeleiden zij de implementatie van het Groeikracht-traject op school en ondersteunen zij elkaar bij hun rol in dit traject.

Voorbereiden startdag met het schoolteam

Het Groeikracht-team bereidt samen met de expertcoach de startdag op school voor. Terwijl zij dit doen maken zij al doende kennis met de eerste Groeikracht-onderdelen te weten: kort-cyclisch en doelgericht werken aan onderwijs, samenwerken aan de onderwijspraktijk, onderling lesbezoek & feedback en het vragen van feedback aan leerlingen. Daarbij maakt het Groeikracht-team voor de school de keuze uit verschillende instrumenten voor de vier onderdelen van de Groeikracht-werkwijze. Deze instrumenten komen uit de onderwijspraktijk en zijn evidence-based. Waar mogelijk wordt aangesloten bij instrumenten die de school al gebruikt. Onderdeel van de voorbereiding voor de startdag is de eerste Groeikracht-bijeenkomst waar de Groeikracht-teams van verschillende scholen bij elkaar komen en er intervisiegroepen gevormd worden.

Onderzoek en schooldata verzamelen voor het eerste thema

Voor de start met Groeikracht heeft de school al een onderwijsthema gekozen dat voor hen de aanleiding was om zich aan te melden voor Groeikracht. Een van de schoolcoaches gaat samen met een aantal geïnteresseerde leraren voor dit thema schooldata en relevant onderzoek verzamelen. Deze geïnteresseerde leraren zijn bijvoorbeeld een expertleraar op een thema, een academische leerkracht, een zorgcoördinator of IB’er. Voor het vinden van relevant onderzoek gebruiken zij de Ontwikkelkracht kennisinfrastructuur, bijvoorbeeld NRO-leidraden, Kennisrotonde, onderwijskennis.nl, onderzoekswerkplaatsen et cetera, of andere bronnen voor onderwijsonderzoek, zoals kennis vanuit het brede netwerk van het consortium – bijvoorbeeld vakverenigingen-, kennis uit primoraten en didactoraten, kennis vanuit lerarenopleidingen, kennis uit Doorloopjes, de database van EBSCO et cetera.

Fase 3: Aan de slag in de lerarenteams

Er volgt een startdag met het hele schoolteam en daarna gaan de verschillende teams aan de slag met de Groeikracht-werkwijze

In de figuur geven we weer hoe na de startdag meerdere lerarenteams aan de slag gaan:

Startdag op school met het schoolteam

Tijdens de startdag besluit het schoolteam eerst of zij het schooljaar aan één groot of twee kleinere onderwijsthema’s willen werken. Het eerste thema is al bekend: dat is het thema dat voor de school de aanleiding vormde om mee te doen met Groeikracht. Als het team dat wil, dan kan zij een tweede thema kiezen, om later in het schooljaar op te pakken. Afhankelijk van de uitkomst van dit besluit (één of twee thema’s) gaat het team het schooljaar met elk van deze thema’s zes tot twaalf maanden aan de slag.

Vervolgens krijgt het schoolteam voor het eerste thema de specifieke data van de school en relevant onderwijsonderzoek te zien. Daarna gaan de afzonderlijke lerarenteams met deze data en dit onderzoek aan de slag om een concreet verbeterdoel voor de komende zes tot acht weken te definiëren voor hun leerlingen.

Na de startdag gaan de verschillende lerarenteams op school aan de slag met de vier onderdelen van de Groeikracht-werkwijze. Elk team wordt ondersteund door één van de eigen schoolcoaches. Dit werkt als volgt:

Aan de slag in de lerarenteams

Aan de slag in de onderwijspraktijk met vier onderdelen

Doelen, acties en resultaatmeting
De lerarenteams gaan doelgericht aan de slag met het eerste onderwijsthema dat op de jaarplanning staat. Zij vertalen dit thema in concrete, haalbare leerlingdoelen en bedenken de daarvoor benodigde lerarenacties en hoe de resultaten te meten. Bij het definiëren van deze lerarenacties gebruiken zij waar mogelijk werkzame principes uit onderzoek. De doelen, acties en resultaatmeting maken zij zichtbaar. De schoolcoach kan terugvallen op de expertcoach of andere schoolcoaches uit het lerende netwerk (bijvoorbeeld de intervisiegroep) voor input bij dit vertaalproces.
Samen onderwijs ontwerpen
Daarna gaan de teams aan de slag met hun acties: collega’s bereiden samen lessen voor rond het gekozen doel en maken waar mogelijk gebruik van het onderzoek. Ze geven de lessen en ervaren daardoor het effect daarvan op hun leerlingen.
Lesbezoek en feedback
De leraren bezoeken daarbij elkaars lessen en geven elkaar feedback. Hierbij gebruiken de leraren het onderzoek dat via Ontwikkelkracht beschikbaar komt en de onderzoeks- en praktijkkennis die zij in Groeikracht-bijeenkomsten en uit hun netwerk ophalen. Eventueel bezoeken ze andere scholen waar ze kennis uitwisselen met leraren die aan dezelfde thema’s werken.
Input en feedback van de leerling
De leraren vragen input aan de leerlingen over de doelen waar zij als lerarenteam aan werken en vragen de leerlingen feedback op de lessen die ze hebben ontworpen en gegeven.

In de figuur geven we de vier onderdelen die de basis voor de Groeikracht-werkwijze op school vormen weer:

Aan het einde van een periode terug- en vooruitkijken

Als de lerarenteams na een aantal maanden de doelen voor het eerste thema afronden, kijkt elk team terug op de samenwerking in het team en bedenken zij acties om de onderlinge samenwerking verder te verbeteren. In een ‘verbinding-sessie’ met het hele schoolteam wisselen de verschillende lerarenteams hun successen met het thema uit. Daarnaast presenteert een aantal leraren in deze verbinding-sessie schooldata en onderzoek dat relevant is voor het volgende thema op de jaarplanning.

Mocht een schoolteam ervoor kiezen een heel schooljaar aan één thema te werken, dan hakken zij dit thema op in deelthema’s, om ervoor te zorgen dat zij elke zes tot acht weken een deel afronden en doelen kunnen stellen voor het volgende deel. Bijvoorbeeld, als het team aan de slag is met het thema ‘formatief handelen’ dan kunnen deelthema’s onderdelen zijn zoals ‘controle op begrip’ of ‘voorkennis activeren’.

Door naar het volgende (deel)thema

Daarna begint hetzelfde proces voor dit volgende (deel)thema. Oftewel, met het vertalen van het thema naar leerlingdoelen en lerarenacties en daarna aan de slag met de onderwijspraktijk. Dit proces stopt nooit meer. Op deze manier pakt de school elk jaar een of twee onderwijskundige thema’s aan, boekt successen met leerlingen, versterkt het handelen van leraren, groeit het professioneel eigenaarschap van leraren en verbetert de samenwerking in lerarenteams.

In de figuur laten we zien hoe na deze voorbereiding de teams met onderzoek aan de slag gaan:

Begeleiding van de schoolleiding

Niet alleen de lerarenteams zijn nu aan de slag, de schoolleider is dat ook. Allereerst door in het Groeikracht-team samen met de schoolcoaches de introductie van de Groeikracht-werkwijze te begeleiden. Daarnaast door zelf met de Groeikracht-werkwijze aan de slag te gaan, bijvoorbeeld door feedback te vragen, lessen te bezoeken en het bijwonen van werksessies met lerarenteams. De schoolleider krijgt hierbij begeleiding van de expertcoach in de vorm van vier individuele gesprekken en zet een 360 graden survey uit in het team. In deze gesprekken en in de survey staat het leiding geven aan een onderzoek- en verbetercultuur centraal. Doel is dat de schoolleider zich bewust wordt van welke mindset, welke acties, en welk gedrag het werken in zo’n cultuur vraagt. Op basis van deze gesprekken en de survey stelt de schoolleider individuele verbeterdoelen op en gaat daarmee aan de slag.

Ervaringen uitwisselen en nieuwe kennis aanreiken in landelijke bijeenkomsten

De leden van het Groeikracht-team (de schoolcoaches en de schoolleiding) bezoeken kennisdelings- en inspiratiebijeenkomsten. Jaarlijks worden er in totaal vier Groeikracht-bijeenkomsten georganiseerd:

Bijeenkomst 1 – Voorbereiding van de startdag

De eerste Groeikracht-bijeenkomst staat in het teken van kennismaken, inspireren en het voorbereiden van de start-dag op de verschillende scholen. In de voorbereiding hebben alle deelnemende teams een ‘pitch’ voorbereid waarin zij vertellen welke ambitie (of welk verlangen) hen drijft om met Groeikracht te starten. Zij gaan hierover met elkaar in gesprek om hun eigen ambitie aan te scherpen. Daarnaast krijgen de deelnemende Groeikracht-teams een overzicht van het programma van de Groeikracht-werkwijze en gaan ze aan de slag met aangereikte handvatten om de startdag op de eigen school voor te bereiden.

Bijeenkomst 2 tot en met 4 – aan de slag

Tijdens deze bijeenkomsten wisselen schoolcoaches en schoolleiders van deelnemende scholen ervaringen uit, leren ze van elkaar en over zichzelf en krijgen zij nieuwe kennis aangereikt. Dit doen zij deels in vaste intervisiegroepen, deels in wisselende samenstelling of plenair. Onderwerp van gesprek zijn zowel het creëren van een onderzoeks- en verbetercultuur als onderwijsinhoud. Voor het aanreiken van nieuwe kennis maken we gebruik van ervaren leraren, onderzoekers, O&O-scholen, LOF-coaches, lerarenopleidingen en andere experts. Het leren van en met elkaar organiseren we door gebruik te maken van afwisselende werkvormen, waaronder intervisie. Doordat leraren en schoolleiders onderling bespreken waar ze tegenaan lopen, leren ze het perspectief van de ander kennen. Hierdoor ontstaat begrip en een mogelijkheid om verdieping aan te brengen. Tijdens de bijeenkomsten is er een programma voor leraren en schoolleiders gezamenlijk, maar dus ook een gescheiden programma om kennis en ervaringen uit te wisselen met ‘gelijken’.

Benutten van bestaande bijeenkomsten en netwerken

Naast deze Groeikracht bijeenkomsten verwijzen de expertcoaches scholen voor specifieke onderwijsthema’s door naar landelijk en regionale thematische bijeenkomsten en O&O-scholen. Voorbeelden van zulke bijeenkomsten zijn conferenties van bijvoorbeeld vakverenigingen, de ResearchED-conferentie, et cetera. Daarnaast verwachten we dat de vaste intervisiegroepen die we creëren met deelnemende scholen uitgroeien tot blijvende intervisiegroepen. Zij zullen onderling blijven uitwisselen in een lerend netwerk. We zetten ook reeds bestaande netwerken in die we proberen te verbinden met het groeiende Groeikracht-netwerk.

Monitoring en evaluatie: onderzoek naar de effectiviteit van Groeikracht

Binnen onze Groeikracht-werkwijze evalueren we onze impact voortdurend. We zetten voortgang-surveys in (hoe vertalen de scholen de Groeikracht-werkwijze naar hun schoolpraktijk? Worden zij daar enthousiast van?) en impact-surveys (verandert de cultuur op school en wordt het handelen van leraren in de klas sterker?). Deze surveys zijn ontwikkeld met onderzoekers van de Universiteit Utrecht. De scholen zelf meten voortdurend de resultaten die zij behalen met hun leerlingen op de door hen gekozen thema’s. We zullen de resultaten van al deze metingen op twee manieren inzetten:

Scholen helpen impact te vergroten
Allereerst geven we de resultaten van de surveys aan de tien deelnemende scholen, om hen in staat te stellen waar nodig tussentijds hun plannen bij te sturen. Vanzelfsprekend krijgen ze alleen hun eigen resultaten te zien en niet die van andere scholen.
De Groeikracht-werkwijze verder verbeteren
Daarnaast gebruiken we de resultaten om onze eigen werkwijze aan te scherpen. We gaan na welke aspecten van onze werkwijze het sterkste bijdragen aan het realiseren van een onderzoeks- en verbetercultuur in de school. Op basis hiervan verbeteren we onze werkwijze.

Indien mogelijk willen we ook de tussentijdse resultaten van de wetenschappelijke evaluatie van Ontwikkelkracht naar de Groeikracht-werkwijzen gebruiken om verder te verbeteren.

Fase 4: Uitbouwen en verduurzamen

In deze fase bouwt de school de onderzoeks- en verbetercultuur steeds meer zelfstandig uit en doet de expertcoach een stap terug

De schoolcoaches zorgen ervoor dat andere leraren in het team de verantwoordelijkheid op zich nemen om werksessies met het lerarenteam voor te bereiden en te leiden. De ritmiek van het maken van een jaarplanning, met thema’s verdeeld over periodes in het jaar, en de frequente bijeenkomsten met de leraren-teams zijn verankerd in de ritmiek van de school, evenals de inzet van kennis uit onderzoek en de inzet van expertise uit een breed netwerk van andere scholen en experts. De manier van werken is onderdeel geworden van het DNA van de school.

De intensiteit van de werkwijze

Deelname aan Groeikracht vergt dat scholen leraren, schoolcoaches en de schoolleiding tijd geven. Om zeker te stellen dat scholen die deelnemen aan Groeikracht voldoende impact realiseren stellen we een aantal voorwaarden aan deelnemende scholen. Daar staat tegenover dat we de scholen ondersteunen bij het proces om een onderzoeks- en verbetercultuur (uit) te bouwen. Ze krijgen ondersteuning van een expertcoach die in de startfase intensief begeleidt en langzaam de externe begeleiding afbouwt als de school meer en meer in staat is om zelf vorm en leiding te geven aan de verbeter- en onderzoekscultuur.
PO-scholen kunnen rekenen op 12 bezoeken van de expertcoach verdeeld over het jaar. VO-scholen kunnen rekenen op gemiddeld 26 schoolbezoeken door de expertcoach. De meeste van deze bezoeken vinden plaats aan het begin van het schooljaar, waarna de frequentie van bezoeken afneemt terwijl de school steeds beter de werkwijze onder de knie krijgt. In het tweede jaar zijn er 5 bezoeken van de expertcoaches voor de PO-scholen en 12 bezoeken voor de VO-scholen. Daarnaast hebben scholen ook in het tweede jaar toegang tot de Groeikracht-bijeenkomsten. In het tweede jaar zal het team zal naar verwachting stap voor stap minder werkdruk ervaren doordat er wijzigingen plaatsvinden in cultuur en structuur en er meer tijd beschikbaar komt voor onderwijsontwikkeling.