Over Groeikracht - Groeikracht

Samenwerken aan nog beter onderwijs!

Als leraar wil je goede lessen geven. En als schoolleiding wil je goed onderwijs verzorgen. Vanuit betrokkenheid voor de leerling, vanuit ambitie, vanuit liefde voor het vak. Maar de werkdruk in het onderwijs is hoog en kennis over wat werkt is niet altijd direct beschikbaar.

Met Groeikracht stellen we schoolteams in staat om het onderwijs zelf – bottom-up – te verbeteren. We bieden leraren en schoolleiders tijd, kennis en kunde. Zodat zij vanuit de eigen praktijk, vanuit hun eigen ambitie kunnen starten en daarbij leren om kennis uit onderzoek effectief toe te passen. Op die manier werkt een team bottom-up aan een onderzoeks- en verbetercultuur op school.

Dat onze manier van werken effectief is wordt onderbouwd door onderzoek naar zowel de werkwijze van het LerarenOntwikkelFonds als van leerKRACHT.

Dit levert deelname aan Groeikracht op:

Gemotiveerde leraren die met hun team zorgen voor het beste onderwijs voor hun leerlingen.
Een cultuur van leren en verbeteren op school.
Levendige netwerken van onderwijsprofessionals die leren van elkaar.
Minder werkdruk omdat er bewuste keuzes worden gemaakt in wat wel en niet gedaan moet worden.
Meer leerwinst voor leerlingen; onderwijskansen voor alle leerlingen.

Alle scholen in het primair en voortgezet onderwijs in Nederland en in het Caribisch deel van het Koninkrijk kunnen een aanvraag indienen om mee te doen aan de pilot voor schooljaar 2023-2024. Uiteindelijk kunnen tien scholen van start, vijf uit het po en vijf uit het vo. In de jaren daarna kunnen meer scholen deelnemen. Groeikracht is een tweejarig programma.

De Groeikracht-werkwijze in de praktijk

Met de Groeikracht-werkwijze bouwen we bottom-up aan een onderzoeks- en verbetercultuur. We starten vanuit de intrinsieke motivatie en urgentie van de onderwijsteams om met elkaar te willen verbeteren.

Dit doen we in een aantal stappen:

We sluiten aan bij de schoolsituatie
We leggen het startpunt van de Groeikracht-werkwijze in de school, daar waar een behoefte aan verandering is ontstaan. Zo sluiten we aan bij de intrinsieke motivatie en urgentie op de werkvloer. Samen met het schoolteam zorgen we ervoor dat elk traject optimaal aansluit bij wat er voor de specifieke school nodig is zodat de werkwijze passend is bij het team, de schoolvisie en de populatie leerlingen.
We stimuleren zowel leren van elkaars expertise als het gebruik van externe expertise en onderzoek
Bij onze werkwijze staat leren van elkaar centraal. Schoolleiders en leraren hoeven niet zelf het wiel uit te vinden maar kunnen leren van elkaar, binnen de eigen school en daarbuiten. Samen zorgen we voor het afstemmen op de school-eigen context: wat werkt hier, in deze specifieke situatie, bij voorkeur gebaseerd op wat bewezen is vanuit onderzoek en praktijk.
We bouwen verandercapaciteit op in deelnemende scholen
Verandering wordt niet van buitenaf de school in gebracht, maar door de mensen zelf, in de school. Een ervaren expertcoach (begeleider van Groeikracht) past het principe van train-de-trainer in de school toe zodat hij zichzelf overbodig maakt. Zo kunnen scholen zelf de ontstane onderzoeks- en verbetercultuur in stand te houden en verder ontwikkelen.
We baseren ons op wat bewezen werkt
We combineren in de Groeikracht-werkwijze elementen van leerKRACHT, LerarenOntwikkelFonds en bevindingen uit onderwijsonderzoek.
- Het LOF heeft in de periode van 2015 tot 2021 bij de deelnemende leraren tot vernieuwing en verbetering van de kwaliteit van het onderwijs geleid. Gebleken is dat de projecten van leraren bij hebben gedragen aan professionalisering, meer werkplezier en de ontwikkeling van ‘teacher leadership’*. Daarnaast heeft het de onderlinge kennisdeling en het netwerk van leraren vergroot waardoor ze buiten hun eigen directe werkomgeving kennis hebben opgedaan.
- De leerKRACHT-aanpak leidt tot een lerende cultuur op scholen en sterker handelen van leraren, zo blijkt uit onderzoek van Oberon en Universiteit Utrecht.
- Samen met onze partners in Ontwikkelkracht (Education Lab en het NRO) hebben we aanvullende lessen over het toepassen van onderwijsonderzoek verwerkt in de Groeikracht-werkwijze. Daarbij maken we gebruik van de zeven pijlers uit de NRO-leidraad ‘Verbeteren onderwijskwaliteit’.

* Teacher leadership is het proces waarbij leraren op basis van expertise en affiniteit invloed uitoefenen op collega’s, schoolleiders en andere actoren binnen en buiten de school.

‘Ik ben ervan overtuigd dat leraren de spil in onderwijsinnovatie zijn. Zij hebben vaak geweldige ideeën. Als ze het vertrouwen krijgen, met een goede mix van tijd, ruimte, goede begeleiding en financiële middelen, dan ontstaan er krachtige onderwijsvernieuwingen. Dat maakt dat je met plezier kunt werken in het onderwijs. En dat moet ook, want kinderen leren het meest van een gelukkige leraar.’

Antoinette Donkers, leraar

Planning

Om ervoor te zorgen dat de scholen kunnen starten aan het begin van schooljaar 2023-2024 zijn we nu gestart met de werving. De eerste scholen starten in september 2023. Voor het pilotjaar ontvangen de deelnemende scholen subsidie. Het subsidiebedrag per PO-vestiging is €34.980,-. Het subsidiebedrag per VO-vestiging is €93.280,- . Voor het jaar twee programma wordt een eigen bijdrage gevraagd. Deze bedraagt voor een PO-vestiging €8250,- en voor een VO-vestiging €21.500,-.

Voorbereiding pilotjaar

Werving van tien scholen:

We benaderen scholen om zich in te schrijven
We maken een voorselectie van twintig scholen voor het pilotjaar op basis van volgorde van aanmelden en het al dan niet voldoen aan de voorwaarden voor deelname
Onze expertcoaches bezoeken twintig scholen om geschiktheid voor het pilotjaar vast te stellen
We selecteren tien scholen voor het pilotjaar

Uitvoering pilotjaar

Het pilotjaar bestaat uit de begeleiding van scholen door expertcoaches en het organiseren van bijeenkomsten voor deelnemende scholen in samenwerking met ons brede onderwijsnetwerk:

Start op de deelnemende scholen onder begeleiding van een expertcoach begin schooljaar 2023, met ondersteuning van de online Groeikracht-academie.
Organiseren van de eerste Groeikracht-bijeenkomst voor de gezamenlijke aftrap met tien pilotscholen in het begin van schooljaar 2023.
Organiseren van drie vervolgbijeenkomsten, verspreid over het jaar, van oktober 2023 tot mei 2024, waarin deelnemende scholen nieuwe kennis aangereikt krijgen en onderling kennis en ervaringen uitwisselen over de onderzoeks- en verbetercultuur.
Benutten van, en samenwerking zoeken met bestaande bijeenkomsten en netwerken in het onderwijs.

Selectie van scholen

Voor het pilotjaar van Groeikracht selecteren we een groep van scholen die gemeen hebben dat ze ambitieus zijn, maar die verder sterk verschillen.

Om ervoor te zorgen dat onze werkwijze robuust is voor verschillende typen scholen, zorgen we in de pilotfase al voor voldoende variatie in de deelnemende scholen. Een belangrijke voorwaarde is dat op de deelnemende scholen het hele schoolteam een gedeeld verlangen heeft om het onderwijs te verbeteren.

Diversiteit aan deelnemende scholen in het pilotjaar

Voor het pilotjaar van Groeikracht selecteren we scholen die gemeen hebben dat ze ambitieus zijn. We maken bij voorkeur een afgewogen mix van scholen, bestaande uit:

po en vo-scholen, ruwweg 50/50
scholen in steden en scholen in de regio
reguliere scholen en scholen voor speciaal onderwijs
scholen van verschillende denominaties en onderwijsconcepten
scholen met veel en weinig leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften

Ambitie of ‘verlangen’ om het onderwijs te verbeteren

Elke school die meedoet heeft een specifiek thema waarop zij het onderwijs wil verbeteren. Voor de ene school kan dat een basisvaardigheid zijn (bijvoorbeeld rekenen of begrijpend lezen), voor de andere school de eindexamenresultaten en weer een andere school wil bijvoorbeeld het eigenaarschap van leerlingen voor het eigen leerproces verbeteren. De keuze hiervoor is aan het schoolteam. Het moet een intrinsieke behoefte zijn vanuit de schoolteams.

Wat alle deelnemende scholen met elkaar gemeen hebben is dat zij het volgende willen:

Het onderwijs voor hun leerlingen verbeteren.
Een onderzoeks- en verbetercultuur op school creëren of uitbouwen.
Onderwijsonderzoek gebruiken voor het versterken van de lespraktijk.
Leraren die sterker worden in hun handelen en werken aan teacher leadership.
Samen meer leerwinst met de leerlingen bereiken.

We richten een proces in voor het vinden en selecteren van scholen

Dit proces werkt als volgt:

We doen een open oproep aan scholen om zich bij Groeikracht aan te melden.
Vul vrijblijvend het aanmeldformulier in. Vervolgens nemen wij contact op met de eerste 20 scholen die zich hebben aangemeld, die voldoen aan de voorwaarden voor impact en die samen een gevarieerde mix scholen vormen.
Is jullie school één van deze 20 scholen? Dan neemt één van onze expertcoaches binnen twee weken contact op om een afspraak te maken voor een informatiegesprek met de schoolleider en een aantal geïnteresseerde leraren.
Als dat gesprek voor beide partijen voldoet aan de verwachtingen, dan organiseren we samen met jullie een draagvlaksessie met het hele schoolteam.
Als daarna blijkt dat er vanuit het hele schoolteam draagvlak is voor deelname aan Groeikracht, dan volgt er een intakegesprek. We lopen dan samen door de randvoorwaarden voor impact.
Passen al deze randvoorwaarden, dan geven wij aan OCW door met welke tien scholen we kunnen starten. Vanaf 1 juni kunnen die scholen bij Dus-I een subsidieaanvraag indienen voor deelname aan Groeikracht.
Als de subsidieaanvraag is goedgekeurd, dan is deelname definitief. Begin schooljaar 2023-2024 kunnen de tien scholen starten met het Groeikracht-traject.
De scholen die niet geselecteerd zijn verwijzen we door, bijvoorbeeld naar het programma van de Stichting leerKRACHT, de andere onderdelen uit het programma Ontwikkelkracht of deelname aan Groeikracht in een later jaar.

We geven scholen die minder bereiken met hun leerlingen dan scholen met een vergelijkbare leerlingpopulatie of scholen met een groter aantal leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften extra aandacht tijdens de werving. We zullen hen waar nodig ondersteunen bij het indienen van hun aanvraag voor deelname, bijvoorbeeld door hen te coachen op het voldoen aan de voorwaarden voor succes. Uit ervaring die is opgedaan bij het LOF blijkt dit goed te werken. Scholen die hier behoefte aan hebben kunnen zich bij ons melden.

Wat moeten scholen doen om deel te nemen aan het pilotjaar.

In het pilotjaar gaan we aan de slag met tien scholen die met ons de Groeikracht-werkwijze willen verfijnen.

Startvoorwaarden voor deelname

Omdat de Groeikracht-werkwijze commitment vraagt van scholen checken we – voordat een school definitief te horen krijgt dat zij kan deelnemen – of zij aan de startvoorwaarden voor deelname voldoen. Een Groeikracht-expertcoach loopt met de schoolleider en een aantal leraren deze checklist na:

Schoolleiding en leraren hebben een ambitieus maar realistisch doel voor het verbeteren van het onderwijs.
Er is draagvlak in het team voor deelname aan Groeikracht. Dit betekent minimaal 15 teamleden in het po en 40 teamleden in het vo tenzij het een kleinere school betreft dan dit aantal.
Het hele team wil zich verdiepen in onderwijsonderzoek om dit te gebruiken voor het verbeteren van de eigen lespraktijk.
De school roostert twee uur per week in voor alle lerarenteams van 4 tot 10 leraren om met Groeikracht te werken aan hun eigen lespraktijk.
Per team van 4 tot 10 leraren wordt één leraar vrijgemaakt voor de ‘schoolcoach’-rol. Elk van deze schoolcoaches krijgt 4 uur per week tijd voor deze rol.
De schoolleiding is actief betrokken en maakt tijd vrij.
De schoolcoaches en schoolleiding doen mee met de vier landelijke Groeikracht-bijeenkomsten.
Het schoolteam doet mee aan de voorgangs- en impactmetingen van Groeikracht.
Het schoolteam werkt mee aan het delen van praktijkverhalen.
De school neemt niet al deel aan een ander onderzoeks- en verbetercultuurtraject.
De school ontvangt geen subsidie op grond van de Subsidieregeling verbetering basisvaardigheden, de Subsidieregeling verbetering basisvaardigheden voor scholen 2023 of de Subsidieregeling verbetering basisvaardigheden voor prioriteitsscholen 2023.

Tijdsinvestering betaalt zich terug

De tijdsinvestering die wij vragen van leraren en schoolleiders is niet werkdruk verhogend. De tijd die zij investeren in deelname aan Groeikracht-activiteiten wordt grotendeels teruggewonnen door de nieuwe manier van werken en prioriteren. De ervaren werkdruk zal afnemen door het verhoogde gevoel van vertrouwen en eigenaarschap.

Wat vragen we specifiek van de scholen in het pilotjaar

De scholen in het pilotjaar moeten voldoen aan de eisen voor deelname, plus één extra: met ons mee willen denken over het verfijnen van de aanpak. In het pilotjaar passen we de werkwijze die we hier beschrijven toe op tien deelnemende scholen. We vragen van deze scholen om mee te werken aan de monitoring van de resultaten van de werkwijze en om ons feedback te geven over wat goed gaat en wat beter kan. Deze feedback gebruiken we al tijdens het pilotjaar maar, mochten wij worden geselecteerd voor de uitvoering van de onderzoeksfase die in schooljaar 2024/2025 start, dan gebruiken we deze inzichten ook voor het verbeteren en aanscherpen van onze werkwijze voor deze volgende jaren.

Participanten op de school en hun rol en betrokkenheid

Geplande activiteiten

De Groeikracht-activiteiten voor het verbeteren van de onderzoeks- en verbetercultuur in het funderend onderwijs.

De verschillende fasen van de Groeikracht-werkwijze

De Groeikracht-werkwijze geeft scholen structuur en vrijheid bij het realiseren van een onderzoeks- en verbetercultuur en het verbeteren van het onderwijs.

De Groeikracht-werkwijze voeren we op deelnemende scholen in vier fasen uit

De werkwijze van Groeikracht bestaat uit vier fasen, conform het bij het Nationaal Groeifonds ingediende voorstel. Gedurende het pilotjaar zullen we met tien scholen de eerste drie fasen van de Groeikracht-werkwijze doorlopen waarbij de scholen een start maken met het uitbouwen (fase 4):

Proces tot deelname (3 tot 6 maanden vóór de start van het schooljaar)
Voorbereiding op school (1 tot 2 maanden bij de start van het schooljaar)
Aan de slag (3 tot 6 maanden na de start)
Uitbouwen (rest van het schooljaar en de volgende jaren, met begeleiding en daarna zelfstandig)

In onderstaand figuur geven we de fasen en onderdelen van de Groeikracht-werkwijze weer:

Fase 1: Proces tot deelname

We vergewissen ons ervan dat scholen die starten met Groeikracht over voldoende ambitie beschikken en dat zij aan de (start)voorwaarden voor impact voldoen.

De school kiest voor onze werkwijze en wij koppelen de school aan een expertcoach

De school kan binnen Ontwikkelkracht kiezen uit twee werkwijzen voor het creëren van een onderzoeks- en verbetercultuur.
Kiest een school voor de Groeikracht-werkwijze, dan wordt de school gekoppeld aan een expertcoach.

De expertcoach gaat kennismaken op school

De expertcoach maakt een afspraak met de school voor een intakegesprek. In dit gesprek maakt de schoolleiding en een aantal betrokken leraren kennis met de expertcoach. Het gesprek start daarna met de aanleiding voor het aanmelden van de school voor Groeikracht: het onderwijsthema dat de school wil aanpakken. Daarna kijkt de expertcoach of de school al een oplossingsrichting voor dat thema in gedachten heeft. Is dat het geval, dan zal de expertcoach de school aanzetten om goed te onderzoeken of de voorgestelde oplossing de meest passende is in de specifieke situatie van de school. Daarna bespreken zij hoe Groeikracht werkt en wat voor begeleiding wij bieden. Tenslotte bespreken zij de startvoorwaarden voor succesvolle deelname.

Na een succesvolle kennismaking organiseert de school een draagvlaksessie met het hele team

Succes boeken met Groeikracht vergt dat het hele schoolteam achter deelname staat. Daarom organiseert de school een draagvlaksessie met het hele schoolteam waarin het team zich uitspreekt over het al dan niet deelnemen aan Groeikracht. Deze sessie bereidt de expertcoach voor met de schoolleider en een aantal leraren. De schoolleider en de leraren leiden deze sessie, de expertcoach ondersteunt hen hierbij.

Als er draagvlak is komt de expertcoach langs voor de finale ‘intake’

In dit gesprek loopt de expertcoach met de schoolleider en een aantal leraren de checklist met startvoorwaarden door om samen te kijken of de school aan al deze voorwaarden voldoet. Daarna is hun deelname aan Groeikracht definitief.

Fase 2 Voorbereiding op school

We zorgen ervoor dat een intern team van schoolleiding en leraren op de school klaar is om met Groeikracht te starten

Benoemen schoolcoaches en vormen Groeikracht-team op school

De schoolleiding vraagt welke leraren de rol van schoolcoach voor het Groeikracht-traject op zich willen nemen. Het gaat daarbij om één schoolcoach per team van 4 tot 10 leraren. Deze schoolcoaches vormen samen met de schoolleiding het Groeikracht-team op school. Samen begeleiden zij de implementatie van het Groeikracht-traject op school en ondersteunen zij elkaar bij hun rol in dit traject.

Voorbereiden startdag met het schoolteam

Het Groeikracht-team bereidt samen met de expertcoach de startdag op school voor. Terwijl zij dit doen maken zij al doende kennis met de eerste Groeikracht-onderdelen te weten: kort-cyclisch en doelgericht werken aan onderwijs, samenwerken aan de onderwijspraktijk, onderling lesbezoek & feedback en het vragen van feedback aan leerlingen. Daarbij maakt het Groeikracht-team voor de school de keuze uit verschillende instrumenten voor de vier onderdelen van de Groeikracht-werkwijze. Deze instrumenten komen uit de onderwijspraktijk en zijn evidence-based. Waar mogelijk wordt aangesloten bij instrumenten die de school al gebruikt. Onderdeel van de voorbereiding voor de startdag is de eerste Groeikracht-bijeenkomst waar de Groeikracht-teams van verschillende scholen bij elkaar komen en er intervisiegroepen gevormd worden.

Onderzoek en schooldata verzamelen voor het eerste thema

Voor de start met Groeikracht heeft de school al een onderwijsthema gekozen dat voor hen de aanleiding was om zich aan te melden voor Groeikracht. Een van de schoolcoaches gaat samen met een aantal geïnteresseerde leraren voor dit thema schooldata en relevant onderzoek verzamelen. Deze geïnteresseerde leraren zijn bijvoorbeeld een expertleraar op een thema, een academische leerkracht, een zorgcoördinator of IB’er. Voor het vinden van relevant onderzoek gebruiken zij de Ontwikkelkracht kennisinfrastructuur, bijvoorbeeld NRO-leidraden, Kennisrotonde, onderwijskennis.nl, onderzoekswerkplaatsen et cetera, of andere bronnen voor onderwijsonderzoek, zoals kennis vanuit het brede netwerk van het consortium – bijvoorbeeld vakverenigingen-, kennis uit primoraten en didactoraten, kennis vanuit lerarenopleidingen, kennis uit Doorloopjes, de database van EBSCO et cetera.

Fase 3: Aan de slag in de lerarenteams

Er volgt een startdag met het hele schoolteam en daarna gaan de verschillende teams aan de slag met de Groeikracht-werkwijze

In de figuur geven we weer hoe na de startdag meerdere lerarenteams aan de slag gaan:

Startdag op school met het schoolteam

Tijdens de startdag besluit het schoolteam eerst of zij het schooljaar aan één groot of twee kleinere onderwijsthema’s willen werken. Het eerste thema is al bekend: dat is het thema dat voor de school de aanleiding vormde om mee te doen met Groeikracht. Als het team dat wil, dan kan zij een tweede thema kiezen, om later in het schooljaar op te pakken. Afhankelijk van de uitkomst van dit besluit (één of twee thema’s) gaat het team het schooljaar met elk van deze thema’s zes tot twaalf maanden aan de slag.

Vervolgens krijgt het schoolteam voor het eerste thema de specifieke data van de school en relevant onderwijsonderzoek te zien. Daarna gaan de afzonderlijke lerarenteams met deze data en dit onderzoek aan de slag om een concreet verbeterdoel voor de komende zes tot acht weken te definiëren voor hun leerlingen.

Na de startdag gaan de verschillende lerarenteams op school aan de slag met de vier onderdelen van de Groeikracht-werkwijze. Elk team wordt ondersteund door één van de eigen schoolcoaches. Dit werkt als volgt:

Aan de slag in de lerarenteams

Aan de slag in de onderwijspraktijk met vier onderdelen

Doelen, acties en resultaatmeting
De lerarenteams gaan doelgericht aan de slag met het eerste onderwijsthema dat op de jaarplanning staat. Zij vertalen dit thema in concrete, haalbare leerlingdoelen en bedenken de daarvoor benodigde lerarenacties en hoe de resultaten te meten. Bij het definiëren van deze lerarenacties gebruiken zij waar mogelijk werkzame principes uit onderzoek. De doelen, acties en resultaatmeting maken zij zichtbaar. De schoolcoach kan terugvallen op de expertcoach of andere schoolcoaches uit het lerende netwerk (bijvoorbeeld de intervisiegroep) voor input bij dit vertaalproces.
Samen onderwijs ontwerpen
Daarna gaan de teams aan de slag met hun acties: collega’s bereiden samen lessen voor rond het gekozen doel en maken waar mogelijk gebruik van het onderzoek. Ze geven de lessen en ervaren daardoor het effect daarvan op hun leerlingen.
Lesbezoek en feedback
De leraren bezoeken daarbij elkaars lessen en geven elkaar feedback. Hierbij gebruiken de leraren het onderzoek dat via Ontwikkelkracht beschikbaar komt en de onderzoeks- en praktijkkennis die zij in Groeikracht-bijeenkomsten en uit hun netwerk ophalen. Eventueel bezoeken ze andere scholen waar ze kennis uitwisselen met leraren die aan dezelfde thema’s werken.
Input en feedback van de leerling
De leraren vragen input aan de leerlingen over de doelen waar zij als lerarenteam aan werken en vragen de leerlingen feedback op de lessen die ze hebben ontworpen en gegeven.

In de figuur geven we de vier onderdelen die de basis voor de Groeikracht-werkwijze op school vormen weer:

Aan het einde van een periode terug- en vooruitkijken

Als de lerarenteams na een aantal maanden de doelen voor het eerste thema afronden, kijkt elk team terug op de samenwerking in het team en bedenken zij acties om de onderlinge samenwerking verder te verbeteren. In een ‘verbinding-sessie’ met het hele schoolteam wisselen de verschillende lerarenteams hun successen met het thema uit. Daarnaast presenteert een aantal leraren in deze verbinding-sessie schooldata en onderzoek dat relevant is voor het volgende thema op de jaarplanning.

Mocht een schoolteam ervoor kiezen een heel schooljaar aan één thema te werken, dan hakken zij dit thema op in deelthema’s, om ervoor te zorgen dat zij elke zes tot acht weken een deel afronden en doelen kunnen stellen voor het volgende deel. Bijvoorbeeld, als het team aan de slag is met het thema ‘formatief handelen’ dan kunnen deelthema’s onderdelen zijn zoals ‘controle op begrip’ of ‘voorkennis activeren’.

Door naar het volgende (deel)thema

Daarna begint hetzelfde proces voor dit volgende (deel)thema. Oftewel, met het vertalen van het thema naar leerlingdoelen en lerarenacties en daarna aan de slag met de onderwijspraktijk. Dit proces stopt nooit meer. Op deze manier pakt de school elk jaar een of twee onderwijskundige thema’s aan, boekt successen met leerlingen, versterkt het handelen van leraren, groeit het professioneel eigenaarschap van leraren en verbetert de samenwerking in lerarenteams.

In de figuur laten we zien hoe na deze voorbereiding de teams met onderzoek aan de slag gaan:

Begeleiding van de schoolleiding

Niet alleen de lerarenteams zijn nu aan de slag, de schoolleider is dat ook. Allereerst door in het Groeikracht-team samen met de schoolcoaches de introductie van de Groeikracht-werkwijze te begeleiden. Daarnaast door zelf met de Groeikracht-werkwijze aan de slag te gaan, bijvoorbeeld door feedback te vragen, lessen te bezoeken en het bijwonen van werksessies met lerarenteams. De schoolleider krijgt hierbij begeleiding van de expertcoach in de vorm van vier individuele gesprekken en zet een 360 graden survey uit in het team. In deze gesprekken en in de survey staat het leiding geven aan een onderzoek- en verbetercultuur centraal. Doel is dat de schoolleider zich bewust wordt van welke mindset, welke acties, en welk gedrag het werken in zo’n cultuur vraagt. Op basis van deze gesprekken en de survey stelt de schoolleider individuele verbeterdoelen op en gaat daarmee aan de slag.

Ervaringen uitwisselen en nieuwe kennis aanreiken in landelijke bijeenkomsten

De leden van het Groeikracht-team (de schoolcoaches en de schoolleiding) bezoeken kennisdelings- en inspiratiebijeenkomsten. Jaarlijks worden er in totaal vier Groeikracht-bijeenkomsten georganiseerd:

Bijeenkomst 1 – Voorbereiding van de startdag

De eerste Groeikracht-bijeenkomst staat in het teken van kennismaken, inspireren en het voorbereiden van de start-dag op de verschillende scholen. In de voorbereiding hebben alle deelnemende teams een ‘pitch’ voorbereid waarin zij vertellen welke ambitie (of welk verlangen) hen drijft om met Groeikracht te starten. Zij gaan hierover met elkaar in gesprek om hun eigen ambitie aan te scherpen. Daarnaast krijgen de deelnemende Groeikracht-teams een overzicht van het programma van de Groeikracht-werkwijze en gaan ze aan de slag met aangereikte handvatten om de startdag op de eigen school voor te bereiden.

Bijeenkomst 2 tot en met 4 – aan de slag

Tijdens deze bijeenkomsten wisselen schoolcoaches en schoolleiders van deelnemende scholen ervaringen uit, leren ze van elkaar en over zichzelf en krijgen zij nieuwe kennis aangereikt. Dit doen zij deels in vaste intervisiegroepen, deels in wisselende samenstelling of plenair. Onderwerp van gesprek zijn zowel het creëren van een onderzoeks- en verbetercultuur als onderwijsinhoud. Voor het aanreiken van nieuwe kennis maken we gebruik van ervaren leraren, onderzoekers, O&O-scholen, LOF-coaches, lerarenopleidingen en andere experts. Het leren van en met elkaar organiseren we door gebruik te maken van afwisselende werkvormen, waaronder intervisie. Doordat leraren en schoolleiders onderling bespreken waar ze tegenaan lopen, leren ze het perspectief van de ander kennen. Hierdoor ontstaat begrip en een mogelijkheid om verdieping aan te brengen. Tijdens de bijeenkomsten is er een programma voor leraren en schoolleiders gezamenlijk, maar dus ook een gescheiden programma om kennis en ervaringen uit te wisselen met ‘gelijken’.

Benutten van bestaande bijeenkomsten en netwerken

Naast deze Groeikracht bijeenkomsten verwijzen de expertcoaches scholen voor specifieke onderwijsthema’s door naar landelijk en regionale thematische bijeenkomsten en O&O-scholen. Voorbeelden van zulke bijeenkomsten zijn conferenties van bijvoorbeeld vakverenigingen, de ResearchED-conferentie, et cetera. Daarnaast verwachten we dat de vaste intervisiegroepen die we creëren met deelnemende scholen uitgroeien tot blijvende intervisiegroepen. Zij zullen onderling blijven uitwisselen in een lerend netwerk. We zetten ook reeds bestaande netwerken in die we proberen te verbinden met het groeiende Groeikracht-netwerk.

Monitoring en evaluatie: onderzoek naar de effectiviteit van Groeikracht

Binnen onze Groeikracht-werkwijze evalueren we onze impact voortdurend. We zetten voortgang-surveys in (hoe vertalen de scholen de Groeikracht-werkwijze naar hun schoolpraktijk? Worden zij daar enthousiast van?) en impact-surveys (verandert de cultuur op school en wordt het handelen van leraren in de klas sterker?). Deze surveys zijn ontwikkeld met onderzoekers van de Universiteit Utrecht. De scholen zelf meten voortdurend de resultaten die zij behalen met hun leerlingen op de door hen gekozen thema’s. We zullen de resultaten van al deze metingen op twee manieren inzetten:

Scholen helpen impact te vergroten
Allereerst geven we de resultaten van de surveys aan de tien deelnemende scholen, om hen in staat te stellen waar nodig tussentijds hun plannen bij te sturen. Vanzelfsprekend krijgen ze alleen hun eigen resultaten te zien en niet die van andere scholen.
De Groeikracht-werkwijze verder verbeteren
Daarnaast gebruiken we de resultaten om onze eigen werkwijze aan te scherpen. We gaan na welke aspecten van onze werkwijze het sterkste bijdragen aan het realiseren van een onderzoeks- en verbetercultuur in de school. Op basis hiervan verbeteren we onze werkwijze.

Indien mogelijk willen we ook de tussentijdse resultaten van de wetenschappelijke evaluatie van Ontwikkelkracht naar de Groeikracht-werkwijzen gebruiken om verder te verbeteren.

Fase 4: Uitbouwen en verduurzamen

In deze fase bouwt de school de onderzoeks- en verbetercultuur steeds meer zelfstandig uit en doet de expertcoach een stap terug

De schoolcoaches zorgen ervoor dat andere leraren in het team de verantwoordelijkheid op zich nemen om werksessies met het lerarenteam voor te bereiden en te leiden. De ritmiek van het maken van een jaarplanning, met thema’s verdeeld over periodes in het jaar, en de frequente bijeenkomsten met de leraren-teams zijn verankerd in de ritmiek van de school, evenals de inzet van kennis uit onderzoek en de inzet van expertise uit een breed netwerk van andere scholen en experts. De manier van werken is onderdeel geworden van het DNA van de school.

De intensiteit van de werkwijze

Deelname aan Groeikracht vergt dat scholen leraren, schoolcoaches en de schoolleiding tijd geven. Om zeker te stellen dat scholen die deelnemen aan Groeikracht voldoende impact realiseren stellen we een aantal voorwaarden aan deelnemende scholen. Daar staat tegenover dat we de scholen ondersteunen bij het proces om een onderzoeks- en verbetercultuur (uit) te bouwen. Ze krijgen ondersteuning van een expertcoach die in de startfase intensief begeleidt en langzaam de externe begeleiding afbouwt als de school meer en meer in staat is om zelf vorm en leiding te geven aan de verbeter- en onderzoekscultuur.
PO-scholen kunnen rekenen op 12 bezoeken van de expertcoach verdeeld over het jaar. VO-scholen kunnen rekenen op gemiddeld 26 schoolbezoeken door de expertcoach. De meeste van deze bezoeken vinden plaats aan het begin van het schooljaar, waarna de frequentie van bezoeken afneemt terwijl de school steeds beter de werkwijze onder de knie krijgt. In het tweede jaar zijn er 5 bezoeken van de expertcoaches voor de PO-scholen en 12 bezoeken voor de VO-scholen. Daarnaast hebben scholen ook in het tweede jaar toegang tot de Groeikracht-bijeenkomsten. In het tweede jaar zal het team zal naar verwachting stap voor stap minder werkdruk ervaren doordat er wijzigingen plaatsvinden in cultuur en structuur en er meer tijd beschikbaar komt voor onderwijsontwikkeling.

Expertcoaches en begeleiding

Ervaren expertcoaches, een online Groeikracht-academie en Groeikracht-bijeenkomsten vormen de begeleiding voor deelnemende scholen

Onze expertcoaches begeleiden scholen bij het creëren van een onderzoeks- en verbetercultuur. Daarbij maken zij gebruik van hun ervaring op dit gebied, van een online academie, impactmetingen, bijeenkomsten en onderzoek en kunnen ze verwijzen naar of terugvallen op inhoudelijke expertise vanuit het netwerk van het Groeikracht-consortium:

Ervaren expertcoaches
De expertcoaches die wij inzetten hebben uitgebreide ervaring in creëren van een onderzoeks- en verbetercultuur en het toepassen van onderzoek. Zij bezoeken deelnemende scholen gedurende het pilotjaar voor werksessies met het Groeikracht-team (12 keer per jaar op een po-school, 26 keer op een vo-school, waarvan de meeste bezoeken aan het begin van het schooljaar). In deze werksessies trainen zij het Groeikracht-team van de school in de Groeikracht-werkwijze, begeleiden hen bij de uitvoering en coachen hen daarbij. De schoolcoaches begeleiden daarna de lerarenteams.
De expertcoach coacht daarnaast in vier aparte bijeenkomsten de schoolleider en begeleidt intervisiegroepen bestaande uit meerdere schoolteams bij hun rol in de cultuurverandering. Ook verwijst de expertcoach de schoolteams naar voor hen relevante netwerken en bijeenkomsten.
Online academie
Alle onderdelen van de Groeikracht-werkwijze worden voor schoolcoaches en schoolleiding verzameld in een online academie. In deze academie staan modules voor elk van de onderdelen: een algemene uitleg, een uitleg van de rollen op school, de aanpak met de vier fasen, de vier onderdelen met bijpassende instrumenten en de voorwaarden voor succes. Elke module bestaat uit 4 tot 6 korte instructievideo’s en waar nodig stappenplannen en werkbladen. School-coaches gebruiken de academie om zich de onderdelen van de Groeikracht-werkwijze eigen te maken.
Impactmetingen
We zetten drie type metingen in op deelnemende scholen: een ‘barometer’ voor de voortgang op school, een ‘thermometer’ voor de samenwerking in het Groeikracht-team en een ‘cultuursurvey’ voor de verandering in cultuur. De resultaten geven we terug aan de individuele scholen, waarmee zij hun aanpak kunnen bijstellen en zo meer impact kunnen bereiken. Deze metingen zijn ontworpen door de Universiteit Utrecht en de bijbehorende vragenlijsten vergen weinig tijd van leraren om in te vullen.
Groeikracht-bijeenkomsten
Behalve de begeleiding op school organiseren we bijeenkomsten voor de Groeikracht-teams van deelnemende scholen. Daar kunnen schoolcoaches en schoolleiders ervaringen uitwisselen met teams van andere scholen, leren zij middels intervisie en andere werkvormen van elkaar en krijgen zij kennis aangereikt voor het veranderen van de lerende schoolcultuur en voor het toepassen van onderzoek.
Onderzoek
Om ervoor te zorgen dat lerarenteams snel en veel successen ervaren, zorgen wij ervoor dat zij toegang krijgen tot relevant onderwijsonderzoek. Enerzijds komt dat van de partners uit Ontwikkelkracht (de co-creatie labs en het NRO) anderzijds uit andere bronnen. Een van die andere bronnen is Doorloopjes.nl. Dit platform geeft leraren laagdrempelig toegang tot 150 pedagogische en didactische handvatten die onderzocht zijn en bewezen effect sorteren. Elk handvat is simpel toegankelijk door ‘doorloopjes’ waarin de techniek telkens in vijf stappen uitgelegd wordt, ondersteund door een instructievideo van een Nederlandstalige expertleraar.

Effect op de kwaliteit van onderwijs, de schoolcultuur en leerlingresultaten

Verbeteren van onderwijskwaliteit op de scholen

We leveren met Groeikracht impact op scholen op vijf niveaus: inzetten van de werkwijze in de eigen schoolpraktijk, enthousiasme van deelnemers, verandering van schoolcultuur (waaronder inzet van een breed lerend netwerk), versterken van pedagogisch-didactisch handelen en eigenaarschap van leraren en leerwinst van leerlingen.

De Groeikracht-werkwijze leidt tot het versterken van onderwijs op deelnemende scholen door een opbouw die bestaat uit vijf stappen die gezamenlijk een tot twee jaar vergen:

Uitvoering van de Groeikracht-werkwijze
Het mag als een open deur klinken, maar de eerste stap is dat scholen het verlangen hebben om met onderwijsontwikkeling aan de slag te gaan. Vervolgens dat ze daadwerkelijk stappen zetten: de principes achter Groeikracht begrijpen, kijken hoe deze aansluiten bij de schoolpraktijk, deze waar nodig aanpassen en dan aan de slag gaan. Wij zorgen op twee manieren voor voortgang. Als eerste door aan te sluiten op de ambities en de doelen van de school. Ten tweede door de begeleiding die we hen bieden.
Enthousiasme van leraren en schoolleiding
Na de start van de uitvoering van de Groeikracht-werkwijze is het belangrijk dat leraren en schoolleiding het succes ervaren. Dat kan op verschillende gebieden: ruimte ervaren om als team eigen keuzes te maken en aan die keuzes te werken, het plezier van samenwerken aan onderwijs, ervaren dat je als leraar sterker wordt en het effect zien op leerlingen. En als schoolleiding vervolgens zien dat het team meer verantwoordelijkheid neemt en dat het onderwijs beter wordt. Deze successen ervaren motiveert hen door te gaan met de Groeikracht-werkwijze.
Creëren van een onderzoeks- en verbetercultuur
Het veranderen van cultuur doe je niet door erover te praten, maar door te doen. Met de Groeikracht-werkwijze zijn leraren en schoolleiding elke week aan de slag met hoe zo’n cultuur er in de praktijk uitziet: schooldata bekijken, onderzoek lezen, doelen stellen, samenwerken aan lessen, elkaars lessen bezoeken, elkaar feedback geven over deze lessen en leerlingen om feedback vragen. Dit uitvoeren en het succes ervaren, week na week, maand na maand, verandert de cultuur op school. Leraren werken samen aan de lespraktijk, gebruiken onderzoek, verbeteren doelgericht en leren van andere scholen en kennispartners. Door dit te doen, wordt het allemaal ‘normaal’.
Versterken van pedagogisch-didactisch handelen
Door wekelijks samen te werken aan hun onderwijspraktijk, daarbij leerlingdata gebruiken, onderzoek lezen en toepassen, feedback krijgen van collega’s en leerlingen worden leraren pedagogisch-didactisch sterker.
Vergroten van leerwinst leerlingen
Die leerwinst bereiken we op twee manieren. De eerste is doordat schoolteams het hele schooljaar doelgericht werken aan een of twee onderwijsthema’s, daarvoor de onderwijspraktijk versterken en zo voor die thema’s zichtbare verbetering in de ontwikkeling van leerlingen realiseren. Ten tweede zorgt de werkwijze ervoor dat leraren sterker worden in hun vak. En sterkere leraren, zo laat veel onderzoek zien, bereiken meer met hun leerlingen.

Groeikracht sluit goed aan bij de school- en lespraktijk

Scholen verschillen en leraren verschillen. De Groeikracht-werkwijze geeft scholen daarom de ruimte om een onderzoeks- en verbetercultuur te ontwikkelen die bij hen past, en die uitgaat van hun eigen kracht. We geven deze ruimte als volgt:

We geven de scholen de ruimte om zelf te kiezen voor Groeikracht en draagvlak te creëren in het hele schoolteam.
We geven de scholen de ruimte om zelf te kiezen voor de onderwijsthema’s waar zij mee aan de slag gaan.
We geven de scholen de vrijheid om zelf te kiezen voor onderzoek dat kan helpen op deze onderwijsthema’s leerwinst te realiseren.
We benadrukken het inzetten van eigen expertise vanuit het schoolteam en het leren van andere scholen, naast het gebruik van extern onderwijsonderzoek.
We werken met een intern Groeikracht-team op school, dat bestaat uit de schoolleiding en leraren als schoolcoaches.
We geven dit Groeikracht-team de ruimte om keuzes te maken binnen onze werkwijze, deze werkwijze aan te passen aan de schoolsituatie en eigen ervaring in te brengen.
We voorkomen dat de uitvoering van Groeikracht tot onnodige werkdruk leidt (zie hieronder voor meer detail) en zorgen via Ontwikkelkracht voor benodigde financiële middelen voor de uitvoering op school.
We hebben een aanpak die gebaseerd is op wat wetenschappelijk onderbouwd is (op basis van onderzoek Inspectie, McKinsey, de EEF, het NRO en de Universiteit Utrecht)

Groeikracht helpt werkdruk op scholen aan te pakken

In het advies van de Onderwijsraad over werkdruk (met de titel Tijd voor focus) is de belangrijkste conclusie: ‘Scholen die de werkdruk goed weten te beheersen, hebben een cultuur en structuur waarin ruimte is om prioriteiten te stellen, taken doelgericht uit te voeren en ze slim te verdelen. Baken het werk af. Zodat leraren zich kunnen focussen op de kern van hun vak: het geven én ontwikkelen van onderwijs.’

Elk van deze elementen realiseren we met Groeikracht:

Een cultuur waarin wordt samengewerkt en het werk wordt verdeeld.
Een structuur waarin het werk wordt afgebakend, door een beperkt aantal thema’s te kiezen om aan te werken.
Leraren die zich focussen op de kern van hun vak, door korte vergaderingen en daarna werksessies waarin ze samenwerken aan onderwijs.

De extra inzet voor samenwerken door leraren realiseren we door:

Te stoppen met veel van de reguliere vergaderingen
Lessen samen in plaats van alleen voor te bereiden
Het mes te zetten in activiteiten waar leerlingen geen baat bij hebben

Behalve leraren, zal ook de schoolleiding merken dat de ervaren werkdruk afneemt door Groeikracht

De rol van de schoolleider zal veranderen. Doordat leraren meer eigenaarschap voelen zal de belasting op de schoolleider afnemen. De schoolleider kan zijn focus (weer) leggen op onderwijs en minder op randzaken. De expertcoach zal in een viertal coachsessies de schoolleider begeleiden bij deze veranderende rolneming en het aanbrengen van (nieuwe) prioriteiten.

‘Als ik iets heb geleerd over vernieuwing in het onderwijs, is het wel dat je het samen moet
doen. Samen met collega’s kun je het vak ontwikkelen en door het betrekken van externen zie
je je opleiding met een heel andere blik.’

Jan van Gemert, Koning Willem I College, Den Bosch